توسعه نرم‌افزار چیست و انواع نرم‌افزار کدامند؟

هنگامی که برای انجام اموری مانند مدیریت فرآیند تولید، مشغول کار با نرم افزارهای روز بازار هستید، حتما به ذهنتان خطور کرده که ای کاش نرم افزاری که از آن استفاده می‌کنید قابلیت های اضافه هم داشت؛ یا در خصوص سایتی که از آن برای دریافت خدمات استفاده می‌کنید ممکن است تمایل داشته باشید که نظرات مردمی بیشتری درباره خدمت مورد نظرتان دریافت کنید و از طرفی مطمئن باشید که این نظرات، صادقانه و توسط افرادی که واقعا از آن خدمت استفاده کرده‌اند، ارائه شده باشد. اینطوری خیالتان راحت است که مورد خریدتان را به خوبی برای سفارش ارزیابی کرده‌اید. اینجاست که مسئله توسعه به میان می‌آید.

توسعه نرم‌‌افزار و فرآیند آن

می‌توان گفت توسعه نرم‌افزار به مجموعه‌ای از فعالیت‌های حوزه علوم کامپیوتر اطلاق می شود که در آن، فرآیند طراحی، خلق، استقرار و پشتیبانی نرم‌افزار برای برآورده ساختن دقیق یک نیاز در زمان‌بندی معین صورت می‌پذیرد.

این توسعه می‌تواند برای یک مشتری خاص عرضه شود؛ هرچند که می‌تواند در قالب یک محصول نرم‌افزاری نیز قابلیت ارائه به بازار را داشته باشد.

وقتی که به دنبال ارائه خدمتی مانند تولید نرم‌افزار هستید، با سوال “این محصول در چه حوزه‌ای بکار می‌آید؟” مواجه هستید. اما سوال مهم دیگر، آن است که آیا همه ی نیازهای آن حیطه را برآورده می‌سازد؟ چگونه به آن نیازها پاسخ خواهد داد؟

حتما در طی فرآیند تولید نرم‌افزار، فرآیندهای نیازسنجی خواهید داشت و باید جواب سوالات این چنینی را متکی بر نیازسنجی مشتریان تعیین نمایید.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مفهوم طراحی نرم افزار و ویژگی های یک طراحی نرم افزار خوب

حال، توسعه نرم‌افزار، کجای این داستان است؟ به همان مثال سایت فروش خدمات برگردیم؛ اینکه شما تصمیم می‌گیرید از کدام سایت برای سفارش دهی یک خدمت مشترک که در سایت‌های دیگر موجود است، بهره ببرید. به طور مشخص می‌توان گفت که آن سایتی که پاسخ بهتری به نیاز شما می‌دهد. اما اگر سایت نتواند رابط خوبی برای متقاعد کردن شما در برآورده کردن نیازتان باشد، آنگاه هم شما بهره‌مندی از یک خدمت فوق‌العاده را از دست خواهید داد و هم فروشنده از داشتن مشتری خوبی چون شما بی بهره خواهد ماند. این مثال، شرحی از فرآیند توسعه نرم‌افزار است که در آن، بعد از معین کردن “نیاز” باید “توسعه نرم‌افزار” برای پاسخ به نیاز صورت بگیرد و حالا نوبت “تایید توسعه نرم‌افزار” است که طی آن باید بررسی شود که آیا نیازهای تعیین شده، پوشش داده شده‌اند یا نه. بعد از این مرحله، نرم‌افزار در مرحله توسعه تکاملی قرار می‌گیرد و این یعنی یا دوباره به مسیر سه مرحله‌ای قبلی برمی گردد یا اینکه تغییرات احتمالی در نیازهای آینده برای تکامل نرم افزار شکل می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: طراحی نرم‌افزار اختصاصی، چه مزایایی دارد؟

بیشتر بخوانید: مراحل طراحی نرم افزار چیست؟

مدیریت توسعه نرم‌افزار

توسعه نرم افزار به صورت کلی از سه دپارتمان تشکیل می‌ شود که شامل برنامه نویسان، مهندسین نرم‌افزار و توسعه دهندگان نرم‌افزار است.

در ابتدا تعیین رویکرد و یا متدولوژی در توسعه نرم‌افزار ضروری است، چرا که ممکن است انتخاب نادرست، منجر به نتیجه غیر قابل قبول یا نامطلوب شود. نتایجی که به آن اشاره شد نیز با تست‌های مشخصی قابل کیفیت سنجی و راستی‌آزمایی است؛ و بعد از آن باید گفت که آنچه که یک نرم افزار را از دیگران متمایز می‌کند مزیت رقابتی است که می‌تواند از طریق تکنیک و تکنولوژی، که گسترش، کیفیت و اثرگذاری نرم افزار را سرعت می بخشد، به دست ‌می آید. این دو مورد در قالب مدیریت توسعه نرم‌افزار باید کنترل و اجرا شود.

مجموعه این فعالیت‌ها که در بالا توضیح داده شد را به طور خلاصه در 4 دسته قرار می‌دهند که عبارتند از:
1- فرآیندهای توسعه
2- برنامه نویسی نرم‌افزار
3- کیفیت نرم‌افزار
4- روش‌های توسعه نرم‌افزار

روش‌های توسعه نرم‌افزار

توسعه نرم‌افزار، یک فرآیند نسبتا پیچیده است، به خصوص وقتی نیازمندی‌های سیستم نسبتاً زیاد باشد. با وجود پیچیدگی‌های فرآیند توسعه نرم‌افزار و وجود نیازمندی های متعدد، گاهی توسعه نرم‌افزار به شکلی که مد نظر است و با قطعیت، امکان‌پذیر نیست. این عدم قطعیت به این معنی است که ممکن است دو هدف افزایش کیفیت و قابلیت اعتماد به طور کامل در نرم‌افزار برآورده نشوند. اما روش‌هایی وجود دارند که بسته به ماموریت توسعه نرم‌افزار و نوع نرم‌افزار مورد نظر، متفاوت عمل می‌کنند تا دو هدف افزایش کیفیت و قابلیت اعتماد را به بیشترین میزان ممکن برسانند.

برخی از مهم‌ترین این روش‌ها عبارتند از:

مدل توسعه آبشاری (Waterfall Development Model)

مدل توسعه تدریجی (Incremental Development Model)

مدل نمونه اولیه

مدل توسعه شی‌گرا (Object Oriented Development Model)

مدل توسعه مبتنی بر اجزا (Component Based Development Model)

مدل توسعه چابک (Agile Development Model)

مدل توسعه حلزونی (Spiral Development Model)

مدل توسعه اتاق تمیز (Clean Development Model)

انواع نرم افزارها

نرم افزار‌ها مشتمل بر داده‌ها و دستورالعمل‌های کامپیوتری هستند. مجموعه اطلاعات نیز به وسیله سیستم برنامه‌ها به کامپیوتر ارائه می‌شود که آن را نیز می‌توان نرم‌افزار نامید.

در یک نوع از تقسیم بندی می‌توان انواع نرم‌افزارها را به دسته‌های ذیل تقسیم بندی نمود:

نرم افزارهای برنامه نویسی (Programming Software)

این گروه از نرم‌افزارها در واقع به نوشتن برنامه‌های کامپیوتری کمک می‌کنند؛ از جمله می‌توان به ویرایشگر‌های متنی، کامپایلرها و مترجم‌ها اشاره نمود. ویرایشگرها یا همان دی باگرها، به منظور بررسی و از بین بردن اشکال کدها مورد استفاده قرار می‌گیرند. کامپایلرها یا همان مفسرها، کدهای نوشته شده در یک زبان برنامه نویسی را به زبانی قابل فهم برای کامپیوتر تبدیل می‌کنند. اما مترجم‌ها هستند که باعث اجرای برنامه‌ها می‌شوند.

نرم افزارهای سیستمی (System Software)

برای اجرا کردن سخت‌افزارهای موجود در کامپیوتر، از این برنامه‌ها استفاده می‌شود. سیستم‌های عامل، درایورها، سرورها از این نوع از نرم‌افزارها هستند. این نرم‌افزارها برای مجزا ساختن زبان برنامه نویسی از سخت‌افزار و حافظه، توسط برنامه‌نویسان کاربردی بکار گرفته می‌شوند.

نرم‌افزارهای کاربردی (Application Software)

به مجموعه‌ای از نرم‌افزارهایی گفته می‌شود که به کاربر، این امکان را می‌دهد تا کارهای مشخصی مرتبط با نیازش انجام دهد. نرم‌افزارهای مربوط به حوزه کسب و کار و نرم‌افزارهای آموزشی، از این نوع نرم‌افزارها هستند. همچنین نرم‌افزارهای کاربردی، به آن دسته از سایت‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل نیز اطلاق می‌شود که در آن، اموری مانند خرید، خدمات و یا شبکه‌های اجتماعی و … دنبال می‌شوند.

نرم‌افزارهای تعبیه شده (Embedded Software)

این دسته از نرم‌افزارها به منظور استفاده از ماشین‌آلات، مورد استفاده قرار می‌گیرند که معمولاً کامپیوتر در نظر گرفته نمی‌شوند اما در نهایت یک شبه کامپیوتر کوچک در آن بکار گرفته شده است؛ مانند ماشین‌های پیشرفته امروزی، برخی اشیا خانگی و … .

چرا توسعه نرم‌افزار اهمیت دارد و خصوصیات کلیدی یک توسعه نرم‌افزار اثرگذار چیست؟

توسعه نرم‌افزار به دلیل فراگیر بودن آن، اهمیت دارد چرا که به گفته دیبه ادواردز، نائب رییس و وبلاگ‌نویس IBM «امروز نرم‌افزار به عنوان یک تمایز کلیدی در بسیاری از محصولات ظاهر شده است.»

توسعه نرم‌افزار، باید اثربخشی داشته باشد تا بتواند در انجام ماموریت خود، موفق باشد. در واقع استفاده از توسعه نرم‌افزار برای ایجاد تمایز در برند و بدست آوردن مزیت رقابتی، نیازمند بکارگیری مهارت در تکنیک‌ها و فناوری‌هایی است که می‌توانند، استقرار، کیفیت و کارایی نرم‌افزار را تسریع کنند. از جمله شناخته شده ترین این مهارت‌ها توانایی بهره‌گیری از هوش مصنوعی، بلاک چین، آنالیز، مهندسی سیستم‌های بر پایه مدل و … است.

هنگامی که یک مجموعه، اقدام به توسعه یک نرم‌افزار می‌کند نیاز دارد که بتواند از این مهارت‌ها به خوبی بهره ببرد، لذا هنگامی که برای توسعه یا سفارش یک محصول اقدام می‌کنید مهم است که ظرفیت‌های صاحبان این کسب‌وکارها را به خوبی برآورد نمایید. این برآورد ممکن است با صرف وقت و هزینه همراه باشد اما می‌تواند منجر به نتیجه دلخواه شود.

چطور می‌توان یک اجرا کننده توسعه نرم‌افزار پیدا کرد؟

در سرتاسر جهان، شرکت‌های تولید کننده نرم‌افزار بسیاری فعالیت دارند که سهم بزرگی از این بازار توسعه در اختیار شرکت‌هایی است که نسخه‌های توسعه یافته موفقی از نرم‌افزارها را به بازار و مشتریانشان عرضه کرده‌اند. اما این به هیچ وجه به این معنا نیست که دیگر شرکت‌ها از این رقابت کنار رفته‌اند.

یک شرکت معظم با گروه‌های تخصصی و خدمات جانبی، مشتریان بیشتری را جذب فرآیندهای توسعه برنامه می‌کنند و رمز موفقیت آنان نیز نتایج قابل قبولی است که از پروژه‌های پیشین به دست آمده است. اما نباید از چابکی شرکت‌های جدیدتر در جستجو و یادگیری مهارت‌های اثرگذار، غافل شد.

بنابراین پس از تعریف نیاز خود، پیش از هر اقدامی در انتخاب یک شرکت برای سفارش محصول به نتایج فرآیندهای توسعه آن شرکت در خصوص نیاز خودتان مراجعه کنید. از این طریق با بررسی زمان‌بندی، کیفیت خروجی و هزینه تولید یا توسعه یک محصول، انتخاب مطمئن‌تری خواهید داشت.

باید در نظر داشت صرف اطلاع از اصول اجرای یک فرآیند، متضمن نتیجه دلخواه نبوده و اثربخشی یک فرآیند توسعه نرم‌افزار، در گرو تکنیک و توانمندی پیاده سازی مهارت‌ها و اصول این دانش است.

شرکت آکام نه به صرف سابقه این مجموعه، بلکه به سبب مدیریت مناسب در پیشبرد و دستیابی به اهداف تعریف شده‌اش می تواند گزینه ای رضایت بخش باشد. از طرفی، مجموعه آکام با در اختیار داشتن مهم ترین ارکان دستیابی به فرآیندهای اثربخش در توسعه نرم‌افزار، گزینه ای است که ارزیابی ارزشمند بودن آن، از تطبیق برآورده ساختن خواسته‌ها یا نیازهای مشتریان با کیفیت خروجی‌های این فرآیندها، امکان پذیر است.